براى انتظار مىتوان كارکرد های ويژهه اى مختلفى را بيان كرد. در روى كردى اجتماعى، انتظار در متن سيستم اجتماعى و نيز در شكل گيرى فرهنگ اجتماعى مورد توجه قرار مى گيرد. در روىكردى ديگر مى توان از روانشناسى انتظار سخن گفت و تسكين هاى روانى برآمده از انتظار را بيان كرد. اين روىكرد، ساحت تازهاى را در رواندرمانى پيشنهاد مىكند و كارويژههاى درمانى آن را (انتظاردرمانى) معلوم مىسازد.
روىكرد مهم ديگر، عرفان انتظار و كاركردهاى عرفانى انتظار است. اساسا انتظار را مى توان سلوكى عارفانه دانست، كه در حركتهاى حبى و عشقى و سير و سلوك عارفانه اثرگذار است. انتظار ميان منتظر و منتظر، مشاكلت و مشابهت نفسانى ايجاد مى كند و براى رسيدن به حقيقت مهدوى و رؤيت معنوى آن، نقشى اساسى را ايفا مىكند. بر مبناى اين روىكرد، مىتوان انتظار را طريقتى عرفانى براى باطن سلوكهاى شريعتى به شمار آورد كه بدون آن نمى توان از شريعت به حقيقت دست يافت. همچنين ممكن است به انتظار با ديد تلطيف نفس انسانى توجه كرد و ثمرات لطافت زايى آن را در نظر آورد. اساسا مىتوان گفت انتظار، نوعى اضطرار، دعا و اظهار عجز و نياز است و همين امر موجب اجابت مىگردد و راه سير و سلوك معنوى را هموار مى كند. «انتظار، نوعى فرج و گشايش در كار شماست»، انتظار اجابتى با خود همراه دارد و مايه گشايش در كار انسان مىشود. در روىكرد عرفانى مىتوان انتظار را نوعى ذكر و ياد دانست كه آدمى با آن معنا و معرفت كسب مىكند.
مجموعه آثار دومين همايش بينالمللي دكترين مهدويت، ج4، ص: 136